ဒီဟင္းခ်ိဴနာမည္က နည္းနည္းေတာ့ ထူးဆန္းတယ္ေနာ္။ ဟုတ္ပါတယ္ ဒီဟင္းခ်ိဴဟာ ခ်င္းမင္းဆက္ေခတ္ (၁၆၄၄ ခုႏွစ္ – ၁၉၁၂ ခုႏွစ္) အတြင္း နာမည္ႀကီး လူႀကိဳက္မ်ားခဲ့တဲ့ ရသာမြန္ ဟင္းလ်ာတစ္မ်ိဴး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဟင္းခ်ိဴဟင္းရည္ဟာ ေခတ္အဆက္ဆက္ ခ်မ္းသာသူမ်ားအတြက္ ဇိမ္ခံဟင္းလ်ာတစ္မ်ိဴး ျဖစ္ခဲ့ၿပီး ဟင္းခ်ိဴထဲမွာ ငါးမန္းေတာင္၊ ျပည္ႀကီးေမွ်ာ့၊ ၾကာယပ္ခုံးေကာင္၊ က်င္းဟြားဝက္ေပါင္ေျခာက္၊ ဂ်င္ဆင္းနဲ႔ တန္ဖိုးႀကီးမႈိပြင့္၊ မွ်စ္၊ ငွက္သိုက္ စသည္ျဖင့္ တတ္ႏိုင္လွ်င္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေငြကုန္ေၾကးက်ခံကာ ေသာက္သုံးၾကတဲ့ ဟင္းခ်ိဴရည္တစ္မ်ိဴးေပါ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴထဲမွာ ဟင္းလ်ာအမယ္ေပါင္း အနည္းဆုံး ၁၂ မ်ိဴးေလာက္ကေန အမ်ိဴးအစား (အသီးအ႐ြက္+အသား) ၃၀ ေက်ာ္အထိ ပါဝင္ခ်က္ျပဳတ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။
ဒီဟင္းပြဲနဲ႔ ပတ္သတ္တဲ့ ဇာတ္လမ္းေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ ဇာတ္လမ္းကေတာ့ ဖူက်န႔္နယ္က စာေပသမားေလးနဲ႔ ဘုန္းႀကီးရဲ႕ ဇာတ္လမ္းက ပိုၿပီး လူသိမ်ားၾကပါတယ္။ ခ်င္းမင္းဆက္ေခတ္က စာေပသမားတစ္ဦးဟာ စာေမးပြဲေျဖဆိုဖို႔ သူငယ္ခ်င္းျဖစ္သူနဲ႔ ခရီးထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ေရွးေခတ္က ခရီးထြက္တဲ့အခါ လမ္းမွာစားေသာက္ဖို႔အတြက္ ဟင္းလ်ာေတြကို ခ်က္ျပဳတ္ၿပီးမွ သယ္ေဆာင္ၾကသလို တစ္ၿမိဳ႕နဲ႔ တစ္ၿမိဳ႕ အင္မတန္ေဝးကြာၿပီး ၾကားကာလမွာ ဝယ္ယူစားေသာက္ဖို႔ မရွိတဲ့အခါမ်ိဴးမွာေတာ့ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္၊ အသားငါး အစိမ္းေတြကိုပါ ၾကာရွည္ခံေအာင္ျပဳလုပ္ၿပီးမွ ခရီးထြက္ၾကေလ့ ရွိပါတယ္။
ဒီေတာ့ သူတို႔ဟာ အစားအေသာက္ေတြထည့္ဖို႔ အရက္အိုးအခြံ႕ တစ္လုံးကိုပါ ဟင္းခ်က္တဲ့အခါမွာ အသုံးျပဳဖို႔ အတြက္ေရာ၊ အသားစိမ္းေတြ ထည့္ထားဖို႔အတြက္ပါ သယ္ေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။ တစ္ေနရာမွာ အသားဟင္းရလာရင္ အဲ့ဒီ အိုးေလးနဲ႔ ဟင္းခ်က္စားလိုက္၊ အသားစိမ္းကို မက်က္တက်က္ေလး ခ်က္ၿပီး သိမ္းထားလိုက္နဲ႔ အဆင္ေျပေနတာေပါ့။
ဒီလိုနဲ႔ သူတို႔ဟာ ဖုက်န႔္ျပည္နယ္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဖူက်ိဴးကို ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းရဲ႕ ေဘးနားက တည္းခိုေဆာင္မွာ အနားယူၾကရင္း ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ဖို႔ ျပင္ဆင္ၾကတာေပါ့။ ဒါနဲ႔ တ႐ုတ္ျပည္က ဘုန္းေတာ္ႀကီးအမ်ားစုဟာ သက္သက္လြတ္ဟင္းလ်ာကိုပဲ စားသုံးၾကပါတယ္။ ဘုန္းႀကီးေတြဟာ အသားငါးကို လုံးဝသုံးေဆာင္ျခင္းမျပဳသလို ေက်ာင္းတိုင္းမွာလဲ တားျမစ္ထားပါတယ္။
တ႐ုတ္ျပည္မွာဆို ဘုန္းႀကီးနဲ႔ ဘီး အျပင္ ဘုန္းႀကီးနဲ႔ အသားဟင္း ဆိုတဲ့ ေျပာစမွတ္တစ္ခုပါ ထပ္တိုးလာတာေပါ့။ သူတို႔က စာေပသမားသာ ေျပာတာ ဟင္းခ်က္တာေတာ့ အရမ္းေတာ္ၾကတယ္တဲ့။ ေဈးထဲက ဝယ္လို႔ရသမွ် အသားေတြကို တစ္မ်ိဴးနည္းနည္းထည့္ၿပီး ဟင္းခ်ိဴဟင္းလ်ာတစ္မ်ိဴးကို ခ်က္ျပဳတ္ၾကတာေပါ့။ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းထဲက ကိုယ္ေတာ္ေတြ တရားထိုင္ေနရခ်ိန္နဲ႔ သြားတိုးေတာ့တာေပါ့။
ဟင္းလ်ာရဲ႕ ရနံ႔က ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းထဲအထိ ေမႊးႀကိဳင္ေနတာေပါ့။ က်န္တဲ့ ကိုယ္ေတာ္ေတြကေတာ့ သမာဓိအားေကာင္းလို႔ ဘာမွမျဖစ္ေပမယ့္ ကိုယ္ေတာ္တစ္ပါးကေတာ့ ဟင္းလ်ာအနံ႔ရဲ႕ စြဲေဆာင္မႈအားကို မလြန္ဆန္ႏိုင္ပဲ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းနံရံကို ေက်ာ္ၿပီး ဟင္းရည္ကို လာႏႈိက္ျမည္းတာေပါ့။ အဲ့ဒီမွာ စာေပသမားနဲ႔ တျခားခရီးသြားေတြ ျပန္လာတာလဲ ျမင္ေရာ ကိုယ္ေတာ္က လႊားခနဲဆို နံရံေပၚေက်ာ္တက္ၿပီး ေက်ာင္းထဲ ျပန္ဝင္သြားပါေလေရာ၊ ဒါေပမယ့္ ႐ုတ္တရတ္ေတြ႕တဲ့လူေတြကေတာ့ ဟင္းခ်ိဴရဲ႕ ရနံ႔အရသာက ထူးျခားလြန္းလို႔ ဗုဒၶေတာင္ နံရံေက်ာ္ၿပီး လာျမည္းရတယ္ဆိုၿပီး တင္စားရာကေန 佛跳牆 ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴ လို႔ ေခၚဆိုၾကပါေတာ့တယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီဟင္းလ်ာဟာ ျမန္မာမွာဆို ေတာ္ေတာ္ျပႆနာတက္ၿပီး တရားစြဲခံရမယ့္ ဟင္ခ်ိဴဟင္းလ်ာတစ္မ်ိဴး ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆို ေတာင္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံမွာေတာင္ ဟင္းခ်ိဴ အမည္နဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး တရားစြဲခံရတာေတြ၊ အမည္ေျပာင္းလဲေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုၾကတာေတြ ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။
ထိုင္ဝမ္ႏိုင္ငံသား ကိုးရီးယားလူမ်ိဴး စာဖိုမႉးႀကီး တစ္ဦးဟာ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္မွာ ကိုးရီးယားႏိုင္ငံ ဆိုးလ္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ 팔선 ဆိုတဲ့ နာမည္တဲ့ တ႐ုတ္႐ိုးရာစားေသာက္ဆိုင္ေလးကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ ထိုစာဖိုမႉးႀကီးရဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးမႈေၾကာင့္ ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴဟာ ကိုးရီးယားျပည္သူမ်ား အၾကား နာမည္ႀကီးလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ကိုးရီယားလိုေတာ့ Buldojang 불도장 လို႔ ေခၚပါတယ္။
သို႔ေပမယ့္ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ကိုးရီးယားဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြ၊ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြက ကိုးရီးယားလူမ်ိဴးတို႔ရဲ႕ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဗုဒၶဘုရားရွင္ရဲ႕ ဂုဏ္ေတာ္ကို ညႇိဳးႏြမ္းေစတယ္လို႔ ယူဆၾကတာေၾကာင့္ ထိုဟင္းလ်ာကို မေရာင္းခ်ဖို႔ ဆန႔္က်င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ပဲ Buldojang 불도장 ဟင္းခ်ိဴဟာ ကိုးရီးယားက စားေသာက္ဆိုင္ႀကီးေတြမွာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ရပါတယ္။ စားေသာက္ဆိုင္ႀကီးေတြမွာ မရႏိုင္ေတာ့ေပမယ့္ လမ္းေဘးဆိုင္ေလးေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ငယ္ေလးေတြမွာ ရရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။
ဒီဟင္းခ်ိဴဟာ ကိုးရီးယားမွာ တစ္ဖန္နာမည္ႀကီးလာတဲ့ ျဖစ္ရပ္ကေတာ့ ကိုးရီးယားသမၼတ မြန္ေဂ်အင္းဟာ တ႐ုတ္ျပည္ကို အလည္အပတ္ ေရာက္ရွိေနစဥ္မွာ တ႐ုတ္အစိုးရ ဧည့္ခံေရးတာဝန္ရွိသူမ်ားဟာ အဆိုပါဟင္းလ်ာကို ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ဟင္းလ်ာအေနနဲ႔ ေကြၽးေမြးဧည့္ခံခဲ့ပါတယ္။ အဆိုပါ ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴဟာ တ႐ုတ္ျပည္မတြင္သာမက ထိုင္ဝမ္၊ ေဟာင္ေကာင္၊ ကိုးရီယား၊ စကၤာပူ၊ မေလးရွားနဲ႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာလဲ ေရာင္းခ်လ်က္ ရွိပါတယ္။
၂၀၀၅ ခုႏွစ္က အဂၤလန္ႏိုင္ငံ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴတစ္ပန္းကန္ရဲ႕ ေရာင္းခ်ေဈးႏႈန္းဟာ £110 အထိ ရွိေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻ႔ေဈးအႀကီးဆုံးစြပ္ျပဳတ္စာရင္းထဲမွာ ပါလာခဲ့တဲ့အထိကို ေအာင္ျမင္ခဲ့တာပါ။ လန္ဒန္ၿမိဳ႕က ဗုဒၶနံရံေပၚခုန္ပ်ံေက်ာ္ဟင္းခ်ိဴထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ အမယ္ပစၥည္းမ်ားကေတာ့ ငါးမန္းေတာင္၊ ဂ်ပန္ပန္းမႈိ၊ ျပည္ႀကီးေမွ်ာ့၊ ၾကာယပ္ခုံးေကာင္ (အေျခာက္လွန္း)၊ ၾကက္သား၊ ဟူနန္ဝက္ေပါင္ေျခာက္၊ ဝက္သားနဲ႔ ဂ်င္ဆင္းတို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ခရက္ဒစ္ – 天下第一